Suwałki nie tylko Andrzeja Wajdy

W Suwałkach pamiętają o urodzonym tu wybitnym polskim reżyserze, laureacie nagrody Oscara, Andrzeju Wajdzie. Jest tu sala teatralna jego imienia, tablica pamiątkowa i ulica.

A wszystko to mimo że sam twórca „Kanału”, „Katynia”, „Pana Tadeusza” i wielu innych filmów, które na stałe pozostaną w historii polskiego i światowego kina niespecjalnie odczuwał więzi z

Ulica Andrzeja Wajdy w Suwałkach. Fot. Krzysztof Krzak

miastem, w którym 6 marca 1926 roku przyszedł na świat. Mieszkał tu zaledwie osiem lat, do 1934 roku, gdy jego ojciec, oficer Wojska Polskiego, Jakub Wajda, otrzymał awans na stopień kapitana i został przeniesiony do jednostki w Radomiu. Został zamordowany w Katyniu. Przez cały okres PRL-u Andrzej Wajda nie przyjeżdżał do rodzinnego miasta. W wyborach parlamentarnych w 1989 roku Solidarność wystawiła go jako kandydata do Senatu z Ziemi Suwalskiej. Mandat sprawował przez dwa lata. W 2000 roku przyznano wybitnemu reżyserowi tytuł Honorowego Obywatela Miasta. Potem odwiedzał Suwałki jedynie na zaproszenie Piotra Bajera, właściciela radia 5, byłego dyrektora swojego biura senatorskiego. W czerwcu 2016 roku Wajda przyjechał na uroczystości nadania jego imienia sali widowiskowo – teatralnej w Suwalskim Ośrodku Kultury. Wówczas odwiedził też domniemany budynek, w którym wychowywał się do momentu wyjazdu z Suwałk. Domniemany, bowiem sędziwy już wówczas reżyser, który zmarł cztery miesiące później, nie był pewny, czy rzeczywiście chodzi o budynek przy ulicy Wojska Polskiego 27, dziś już nie należący do wojska. Odwiedził nawet należące kiedyś do rodziny Wajdów mieszkanie na I piętrze. Dobrze pamiętał jedynie jazdę na łyżwach po alejkach parku miejskiego, defilady wojskowe z okazji świąt państwowych i fakt, że jego matka Aniela z Białowąsów – Wajdowa, nauczycielka z zawodu, często chodziła do miejscowego kina. 

W tym domu mieszkał w Suwałkach A.Wajda. Fot. K.Krzak

Władze i mieszkańcy Suwałk pamiętają jednak o swoim słynnym krajanie. W październiku 2017 roku, w rocznicę śmierci Andrzeja Wajdy na ścianie budynku przy Wojska polskiego 27 pojawiła się tablica upamiętniająca miejsce urodzin reżysera, a w marcu bieżącego roku artysta otrzymał w Suwałkach ulicę swojego imienia. Znajduje się ona na tyłach głównej arterii miasta, ulicy Kościuszki aż do ulicy 24 Sierpnia. W obu uroczystościach uczestniczyła wdowa po reżyserze, Krystyna Zachwatowicz – Wajda. Trochę może szkoda, że nie wypalił wcześniejszy pomysł, by jedna z atrakcji turystycznych miasta stał się ogromnych rozmiarów autograf twórcy filmowego „Popiołu i diamentu”. Na ulicy Wajdy ma też stanąć ławeczka, taka jaką ma w mieście Maria Konopnicka.

Pomnik Marii Konopnickiej przed jej domem w Suwałkach. Fot. K. Krzak

Ta jedna z najbardziej znanych pisarek polskiego pozytywizmu, mieszkała w Suwałkach przy ówczesnej ulicy Petersburskiej 200 (dziś Kościuszki 31) przez siedem lat (1842 – 1849), do momentu przeprowadzki wraz z rodzicami, Scholastyką i Józefem Wasiłowskimi, do Kalisza. Od 1973 roku w rodzinnym domu poetki funkcjonuje Muzeum imienia Marii Konopnickiej. Można w nim oglądać stałą ekspozycję zatytułowaną „Maria Konopnicka 1842 – 1910. Za zamkniętymi drzwiami czasu”. Przed wejściem do budynku znajduje się ławeczka, o którą wspiera się rzeźba przedstawiająca postać autorki „Roty”. 

W tym domu w Suwałkach urodziła się M. Konopnicka. Fot. .Krzak

Maria Konopnicka i Andrzej Wajda to nie jedyne znane postacie, które urodziły się w tym podlaskim mieście. Stąd pochodzą m.in. Jerzy Dąbrowski, pseudonim „Łupaszka”, malarz Alfred Kowalski – Wierusz, Lechosław Marszałek (twórca „Reksia”), poeta Leszek Aleksander Moczulski autor tekstów wielu przebojów Skaldów, Marka Grechuty, Grzegorza Turnaua), aktorka Michalina Łabacz („Wołyń”) czy gitarzysta i wokalista Tomasz Organek, który 8 lipca 2018 roku zagra tutaj na scenie przy Ratuszu podczas Suwałki Blues Festival.